مقدمه
دورهٔ نوجوانی، مرحله‌ای بحرانی همراه با تغییرات سریع رشدی است. در این برهه، برخی نوجوانان با چالش‌های عاطفی، هیجانی، سازگاری و رفتاری روبه‌رو می‌شوند و در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرند. یکی از شایع‌ترین این آسیب‌ها، پدیدهٔ قلدری است. امروزه نقش پررنگ اینترنت در تمام جنبه‌های زندگی بشر انکارناپذیر است. جذابیت فضای مجازی سبب شده تا بسیاری از نوجوانان و جوانان برای تعاملات اجتماعی به این فضا روی آورند. بااین‌حال، در کنار فرصت‌های ارتباطی بی‌شمار، تهدیدات جدیدی نیز ظهور کرده‌اند که قلدری‌سایبری از مهم‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌رود. این پدیده با سوءاستفاده از ابزارهای دیجیتال می‌تواند پیامدهای روانی، اجتماعی، تحصیلی و حتی شغلی جبران‌ناپذیری برای قربانیان به همراه داشته باشد.
قلدری‌سایبری چیست؟
قلدری، رفتار آزاردهنده و خصمانه‌ای است که به‌صورت عمدی و تکرارشونده از سوی فرد یا گروهی اعمال می‌شود. ویژگی کلیدی این پدیده، عدم توازن قدرت بین طرفین است که در قالب رفتارهای جسمانی، روانی یا کلامی بروز می‌یابد. با پیشرفت فناوری‌های ارتباطی، شاهد تحولی در اشکال سنتی قلدری بوده‌ایم که نتیجهٔ آن ظهور «قلدری‌سایبری» است. این مفهوم تعاریف متعددی دارد، اما همهٔ آن‌ها بر جنبه‌های اجتماعی آسیب‌زا و گستردگی تأثیرات آن از طریق ابزارهای دیجیتال تأکید دارند. در این نوع آزارگری، فرد با ارسال پیام‌های توهین‌آمیز، تهدیدکننده یا تحقیرآمیز به‌صورت مکرر، قربانی را هدف قرار می‌دهد.
اشکال قلدری‌سایبری:
۱. ارسال پیام‌های تهدیدآمیز یا توهین‌آمیز
۲. انتشار تصاویر یا اطلاعات خصوصی بدون رضایت فرد
۳. شایعه‌پراکنی در فضای مجازی
۴. ساخت پروفایل‌های جعلی برای تخریب شخصیت
۵. طرد آنلاین (محروم‌سازی عمدی از گروه‌های مجازی)
پیامدهای مخرب:
- اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی
- کاهش اعتماد‌به‌نفس و افت عملکرد تحصیلی
- گرایش به خودآزاری یا خودکشی در موارد حاد
- احساس انزوای اجتماعی و بی‌ارزشی
راهکارهای مقابله:
۱. آموزش سواد رسانه‌ای به کودکان، نوجوانان و اولیا
۲. توسعهٔ سیستم‌های گزارش‌دهی و مسدودسازی در پلتفرم‌ها
۳. تصویب قوانین جامع برای جرائم سایبری
۴. ارائهٔ خدمات مشاوره‌ای به قربانیان و حتی قلدرها
نتیجه‌گیری
قلدری‌سایبری به‌عنوان یکی از چالش‌های پیچیدهٔ جامعهٔ امروز، نیازمند عزمی جمعی است. مقابلهٔ مؤثر با این پدیده مستلزم همکاری خانواده‌ها، نهادهای آموزشی، توسعه‌دهندگان پلتفرم‌های دیجیتال و قانون‌گذاران است. افزایش آگاهی عمومی و ارتقای سواد دیجیتال، گام‌های کلیدی در کاهش این آسیب اجتماعی محسوب می‌شوند.
منابع
Patchin, J. W., & Hinduja, S. (2015). Measuring cyberbullying: Implications for research. Aggression and violent behavior, 23, 69-74.
Goodboy, A. K., & Martin, M. M. (2015). The personality profile of a cyberbully: Examining the Dark Triad. Computers in human behavior, 49, 1-4