استرس چیست؟
استرس به واکنش طبیعی بدن در برابر عوامل محرک، تغییرات و فشارهای درونی یا بیرونی گفته می‌شود. این عوامل در شرایط مختلف سبب بر هم خوردن تعادل بدن می‌شوند و بدن هوشمند ما برای مقابله با این حالت، تلاش می‌کند تا تعادل از دست رفته را بازگرداند. استرس طولانی‌مدت می‌تواند باعث فشار خون بالا، تضعیف سیستم ایمنی بدن و بیماری‌هایی مانند چاقی و بیماری‌های قلبی شود. همچنین، می‌تواند منجر به مشکلات سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی شود. کودکان و نوجوانان نیز مانند بزرگسالان، می‌توانند راه‌های سالمی برای مقابله با استرس پیدا کنند. کودکان و والدین یا مراقبان آن‌ها با هم می‌توانند یاد بگیرند که علائم استرس بیش از حد را تشخیص دهند و با تکنیک‌های مناسب آن را مدیریت کنند.
علل استرس در کودکان
تنش در خانه، علت رایج استرس برای کودکان است. به عنوان مثال، کودکان ممکن است از اختلافات خانوادگی، طلاق یا از دست دادن عزیزان ناراحت شوند. حتی تغییرات مثبت، مانند نقل مکان به یک خانه جدید یا به دنیا آمدن یک خواهر یا برادر جدید، می‌تواند برای کودک سخت باشد. مدرسه یکی دیگر از دلایل مکرر نگرانی برای کودکان است. کودکان ممکن است در مورد دوست‌یابی، برخورد با قلدرها یا کنار آمدن با معلمان خود استرس داشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است در مورد امتحانات و نمرات مضطرب شوند.
علل استرس در نوجوانان
با بزرگ‌تر شدن کودکان، منابع استرس آن‌ها گسترش می‌یابد. نوجوانان بیشتر از کودکان به دلیل رویدادها یا موقعیت‌های بیرون از خانه تحت استرس قرار می‌گیرند. بحران‌های سلامت روان نیز برای این گروه سنی رو به افزایش است.
علائم استرس را بشناسید
- تحریک‌پذیری و عصبانیت: کودکان همیشه کلماتی برای توصیف احساس خود ندارند و گاهی اوقات تنش به بدخلقی تبدیل می‌شود. کودکان و نوجوانان پُر استرس ممکن است نسبت به حالت عادی، تنش بیشتری را تجربه کنند.
- تغییر در رفتار: کودکی که قبلاً شنونده خوبی بود، به طور ناگهانی بهانه گیری می‌کند. نوجوانی که زمانی فعال بود، اکنون نمی‌خواهد خانه را ترک کند. تغییرات ناگهانی می‌تواند نشانه‌ای از بالا بودن سطح استرس باشد.
- مشکل در خواب: کودک یا نوجوان ممکن است از احساس خستگی دائمی، خواب بیش از حد معمول یا مشکل به خواب رفتن در شب شکایت کند.
- نادیده گرفتن مسئولیت‌ها: اگر نوجوانی به طور ناگهانی تکالیفش را رها کند، تعهداتش را فراموش کند یا شروع به تعویق بیش از حد معمول کند، ممکن است استرس یک عامل باشد.
- تغییرات در عادات غذا خوردن: پُرخوری یا کم‌خوری هر دو می‌توانند واکنش‌هایی به استرس باشند.
- بیمار شدن مکرر: استرس اغلب به صورت علائم فیزیکی ظاهر می‌شود. کودکانی که احساس استرس می‌کنند، اغلب از سردرد یا معده‌درد شکایت می‌کنند.
مدیریت استرس برای کودکان و نوجوانان
- خوب خوابیدن: برای سلامت جسمی و روحی ضروری است. کارشناسان ۹ تا ۱۲ ساعت خواب شبانه را برای کودکان ۶ تا ۱۲ ساله توصیه می‌کنند. نوجوانان به هشت تا ۱۰ ساعت در شب نیاز دارند. برای کنترل استرس، خواب باید در اولویت باشد. برای به خواب رفتن، استفاده از تلفن همراه در شب را محدود کنید.
- ورزش کردن: فعالیت بدنی یک کاهنده استرس ضروری برای افراد در هر سنی است. وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت در روز را برای کودکان ۶ تا ۱۷ ساله توصیه می‌کند.
- صحبت کردن: صحبت کردن در مورد موقعیت‌های استرس‌زا با یک بزرگسال قابل اعتماد می‌تواند به بچه‌ها و نوجوانان کمک کند تا برای مشکلاتشان راه حل پیدا کنند.
- اختصاص دادن زمانی برای سرگرمی و تفریح: درست مانند بزرگسالان، کودکان و نوجوانان برای انجام کارهایی که باعث شادی آن‌ها می‌شود، به زمان نیاز دارند؛ خواه این زمان بدون ساختار برای بازی با آجرهای ساختمانی باشد یا ساعاتی بدون وقفه برای تمرین موسیقی یا هنر. همچنین، در حالی که برخی از کودکان از یک فعالیت به فعالیت دیگر لذت می‌برند، برخی دیگر به زمان استراحت بیشتری نیاز دارند.
- بیرون رفتن: گذراندن زمان در طبیعت یک راه موثر برای کاهش استرس است. محققان دریافته‌اند افرادی که در مناطق با فضای سبز بیشتر زندگی می‌کنند، افسردگی، اضطراب و استرس کمتری دارند.
- نوشتن: تحقیقات نشان داده است که ابراز خود به صورت کتبی می‌تواند به کاهش پریشانی روانی کمک کند. به عنوان مثال، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که نوشتن در مورد احساسات مثبت – مانند چیزهایی که به خاطر آن‌ها سپاسگزار هستید یا به آن‌ها افتخار می‌کنید – می‌تواند علائم اضطراب و افسردگی را کاهش دهد.
- یادگیری ذهن‌آگاهی: در مطالعه‌ای بر روی یک برنامه آموزش تمرکز حواس ۵ هفته‌ای برای نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ ساله، محققان دریافتند که نوجوانانی که ذهن‌آگاهی را یاد گرفته‌اند، به طور قابل‌توجهی نسبت به نوجوانانی که این کار را نمی‌کنند، استرس کمتری را تجربه می‌کنند.
والدین چگونه می‌توانند کمک کنند؟
والدین و سایر مراقبان، با اتخاذ عادات سالم خود و کمک به کودکان و نوجوانان در یافتن راهبردهای مدیریت استرس، نقش مهمی دارند. برخی از کارهایی که والدین می‌توانند انجام دهند:
- الگوی مقابله سالم: مراقبان می‌توانند با کودکان در مورد نحوه برخورد خود با موقعیت‌های استرس‌زا صحبت کنند.
- اجازه دادن به بچه‌ها برای حل مشکلاتشان: طبیعی است که بخواهید مشکلات فرزندتان را برطرف کنید. اما زمانی که والدین برای حل هر مشکل کوچکی تلاش می‌کنند، فرزندانشان فرصتی برای یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای سالم ندارند. اجازه دهید فرزندانتان سعی کنند مشکلات کم‌خطر خود را خودشان حل کنند؛ در این صورت، آن‌ها اعتماد به نفس پیدا می‌کنند که می‌توانند با عوامل استرس‌زا و شکست‌ها کنار بیایند.
- ارتقاء سواد رسانه‌ای: بچه‌های امروزی زمان زیادی را در فضای مجازی سپری می‌کنند، جایی که ممکن است با محتوای مشکوک، آزار و اذیت سایبری یا فشار همسالان رسانه‌های اجتماعی مواجه شوند. والدین می‌توانند با آموزش، استفاده فرزندان خود از این فضا را محدود کنند.
- مبارزه با تفکر منفی: “من در ریاضیات وحشتناک هستم.” “من از موهایم متنفرم.” “من هرگز به تیم نمی‌رسم.” کودکان و نوجوانان به راحتی می‌توانند در دام افکار منفی بیفتند. با این حال، وقتی کودکان از خودگویی منفی استفاده می‌کنند، فقط مخالفت نکنید. از آن‌ها بخواهید که واقعاً به درستیِ آنچه می‌گویند فکر کنند یا زمان‌هایی را که سخت کار کرده‌اند و پیشرفت کرده‌اند را یادآوری کنید.
منبع: انجمن روانشناسی آمریکا (APA org)